Dogodilo se na današnji dan – 14. januar

Danas je ponrdjeljak, 14. januar, 14. dan 2019. Do kraja godine ima 351 dan.

1742. – Umro engleski astronom i geofizičar Edmund Halej. Direktor Griničke opservatorije i kraljevski astronom, koji je utvrdio da su komete uočene 1682, 1601. I 1551. zapravo isto tijelo koje se periodično pojavljuje.

1784. – SAD ratifikovale mirovni ugovor s Velikom Britanijom, čime je formalno okončan američki rat za nezavisnost.

1809. – Engleska i Španija sklopile savez protiv francuskog cara Napoleona Prvog.

U Pešti osnovana Matica srpska

1826. – U Pešti osnovana Matica srpska na inicijativu Jovana Hadžića /Miloš Svetić/ i bogatih srpskih peštanskih i budimskih trgovaca Gavrila Božitovca, Jovana Demetrovića, Josifa Milovuka, Petra Rajića, Andrije Rozmirovića i Đorđa Stankovića. To književno i kulturno društvo, koje je odigralo ogromnu ulogu u procvatu nauke i kulture Srba u Vojvodini, ubrzo je počelo da izdaje “Letopis Matice srpske”, najstariji srpski književni časopis. Matica je 1864. preseljena u Novi Sad, gdje je i sada.

Za školsku slavu je proglašen Savindan

1840. – U kneževini Srbiji za školsku slavu je proglašen Savindan. Praznik u spomen na velikog srpskog prosvjetitelja i zaštitnika školstva Svetog Savu, oca srpske državotvornosti, prvog srpskog arhiepiskopa, utemeljivača srpske diplomatije, književnosti, zakonodavstva, zdravstva. Prva proslava Svetog Save kao školskog patrona održana je 1812. U Zemunu, odakle se brzo proširila u sve dijelove srpstva. A himna Svetom Savi prvi put je izvedena 1839. u Segedinu.

1842. – U Irigu srpski pisac i iguman manastira Krušedol Dimitrije Krestić otvorio prvu srpsku čitaonicu s bibliotekom, koju je i osnovao. Čitaonica je čitav vijek primala svu važniju srpsku i jugoslovensku štampu i strane časopise, ali su tu dragocjenu zbirku 1944. U Drugom svjetskom ratu uništile ustaše miniranjem zgrade biblioteke.

1850. – Rođen francuski pisac Luj Mari Žilijen Vio, poznat kao Pjer Loti, koji je zbog napisa o okrutnostima kolonijalnih trupa u Indokini otpušten iz vojne službe.

1875. – Rođen alzaški ljekar, filozof, protestantski teolog, pisac, muzički istoričar, muzičar i misionar Albert Švajcer, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1952, koji je skoro cio život posvetio borbi protiv bolesti u Africi.

1890. – Rođen srpski slikar Petar Dobrović, majstor intenzivnog kolorita i jasnog ekspresivnog crteža.

1892. – Rođen srpski klasični filolog Miloš Đurić, član Srpske akademije nauka i umjetnosti, predsjednik Srpske književne zadruge i urednik časopisa “Živa antika”, jedan od najvećih svjetskih helenista 20. vijeka.

Rođen Vasa Čubrilović

1897. – Rođen srpski istoričar Vasa Čubrilović, najmlađi učesnik atentata na austrugarskog prestolonasljednika Franca Ferdinanda 1914. U Sarajevu, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umjetnosti. Kao đak je pristupio nacionalno-revolucionarnoj organizaciji “Mlada Bosna”, a zbog učešća u Sarajevskom atentatu osuđen je na 16 godina robije i do sloma Austro-Ugarske u Prvom svjetskom ratu bio je u zatvoru. U Drugom svjetskom ratu je zatvoren u logor na Banjici. Studirao je filozofiju na Beogradskom univerzitetu, gdje je doktorirao 1927. Između dva svjetska rata je pripadao progresivnom krilu Zemljoradničke stranke, a poslije oslobođenja zemlje bio je direktor Balkanološkog instituta i ministar u vladi Jugoslavije.

Bio je istoričar sa izrazitim darom za sintezu, što je osnovna odlika njegovih oko 70 knjiga i studija. Djela: “Bosanski ustanak 1875 – 1878”, “Poreklo muslimanskog plemstva u Bosni i Hercegovini”, “Prvi srpski ustanak i bosanski Srbi”, “Politička prošlost Hrvata”, “Istorija političke misli u Srbiji devetnaestog veka”, “Odabrani istorijski radovi”.

1898. – Umro engleski pisac i matematičar Luis Kerol, čiju prozu odlikuju humor i fantastika, po čemu je blizak potonjem nadrealizmu. Djela: “Alisa u zemlji čuda”, “Kroz ogledalo”.

1907. – Zemljotres razorio grad Kingston na Jamajci i usmrtio oko hiljadu ljudi.

Rođen Milorad Panić

1912. – Rođen srpski pisac Milorad Panić – Surep, čiju poeziju odlikuje lirizam, muzikalnost i kompoziciona koherentnost. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu i između dva svjetska rata bio je novinar, a u Narodnooslobodilačku borbu je stupio 1941. Poslije Drugog svjetskog rata bio je direktor Zavoda za zaštitu spomenika kulture Srbije, Narodne biblioteke i Muzeja revolucije Jugoslavije. Djela: zbirke pjesama “Vetar zviždi”, “Prosto”, “Ti dolaziš”, “Ada”, “Žito”, “Svetlost zemaljska”, “Jasika”, “Od sene i opomene”, poema “Mesec i pruće”, ljetopis “Kad su živi zavideli mrtvima”, studija “Filip Višnjić – pesnik bune”.

Umro Pavle Jurišić – Šturm

1922. – Umro srpski general lužičkosrpskog porijekla Pavle Jurišić – Šturm, jedan od najistaknutijih srpskih oficira u balkanskim ratovima i u Prvom svjetskom ratu, veoma zaslužan za blistave pobjede srpske vojske nad austrougarskom armijom u Cerskoj i Kolubarskoj bici. U srpsku vojsku je primljen 1876. kao dobrovoljac u činu poručnika i već u srpsko-turskom ratu 1876-1877. Istakao se kao komandant Šabačkog i Posavsko-tamnavskog bataljona. U srpsko-turskom ratu 1877-1878. Veoma uspješno komandovao je Prvim dobrovoljačkim pukom, potom Krajinskim kombinovanim pukom u borbama kod Bele Palanke i Pirota.

U srpsko-bugarskom ratu 1885. komandovao je Šestim pukom Drinske divizije, u Prvom balkanskom ratu 1912-1913. Drinskom, a u Drugom balkanskom ratu 1913. Dunavskom divizijom. U Prvom svjetskom ratu 1914. Kao komandant Treće armije primio prvi udar znatno nadmoćnije austrougarske Pete armije i usporio njeno napredovanje, što je omogućilo srpskim snagama da se pregrupišu za Cersku bitku. Trećom armijom je komandovao i u Kolubarskoj bici i na Solunskom frontu do avgusta 1916.

1925. – Rođen japanski pisac Kimitake Hiraoka, poznat kao Jukio Mišima, koji je izvrsno opisao mladu generaciju Japanaca poslije Drugog svjetskog rata, njenu neizvjesnu sadašnjicu i slabe veze s nacionalnom prošlošću i tradicijama.

Tito izabran za predsjednika

1953. – Maršal Josip Broz izabran za prvog predsjednika Jugoslavije.

1957. – Umro američki filmski glumac Hemfri Deforest Bogart. Dobitnik nagrade “Oskar” 1951. Za film “Afrička kraljica”, koga je tek posmrtni mit potvrdio kao jednu od najvećih glumačkih ličosti u istoriji filma.

1969. – Lansiran sovjetski “Sojuz 4”, dan kasnije “Sojuz 5”, da bi potom prvi put u orbiti oko Zemlje dva vasionska broda s ljudskom posadom bila spojena.

1977. – Umro engleski državnik Robert Entoni Idn, premijer Velike Britanije od 1955. do 1957. Kao ministar za vezu s Društvom naroda prije Drugog svjetskog rata se zalagao za sankcije fašističkoj Italiji zbog napada na Etiopiju.

1977. – Umrla američka književnica francuskog porijekla Anais Nin, čiji su dnevnici remek-djelo samoanalize i zanimljivo svjedočanstvo o modernoj boemiji.

1986. – Vinisio Sereso preuzeo dužnost predsjednika Gvatemale kao prvi civilni šef te centralnoameričke države poslije 16 godina.

1988. – Umro ruski političar Georgij Maksimilijanovič Maljenkov, koji je 1953. na položaju premijera naslijedio preminulog Josifa Staljina.

1990. – U napadima Azera ubijeno najmanje 20 jermenskih civila u glavnom gradu Azerbejdžana Bakuu.

1991. – Umro srpski filolog Mihailo Stevanović, profesor Beogradskog univerziteta, član Srpske akademije nauka i umjetnosti.

1991. – U Tunisu ubijena tri bliska saradnika Jasera Arafata, uključujući Abu Ijada, jednog od osnivača Palestinske oslobodilačke organizacije, što je nanijelo ogromnu štetu PLO, jer je bilo očito da je atentator blizak vrhu te organizacije.

Stigla prva grupa pripadnika UN

1992. – U okviru Vensovog plana za Krajinu u Jugoslaviju stigla prva grupa pripadnika UN. Kasnije je na osnovu rezolucije Savjeta bezbjednosti UN raspoređeno oko 19.000 “plavih šljemova” u Kninskoj krajini, Lici, Kordunu, Baniji, zapadnoj Slavoniji i u Sremsko-baranjskoj oblasti, ali to nije omelo napad Hrvatske na zapadnu Slavoniju 1. maja 1995. i na Kninsku krajinu, Liku, Kordun i Baniju 4. avgusta 1995.

1996. – Predsjednik Gvatemale Alvaro Arsu je, preuzimajući dužnost šefa države, apelovao na ljevičarske gerilce da otpočnu pregovore o okončanju građanskog rata koji je 35 godina potresao tu zemlju Srednje Amerike.

2007. – Britanski naučnici stvorili prvu rasu genetski modifikovanih kokošaka, čija jaja sadrže proteine koji mogu da se koriste u borbi protiv raka.

Komentariši

Vaša email adresa neće biti objavljivana. Neophodna polja su označena sa *