Na današnji dan 2004. godine u orkestriranom pogromu širom Kosova i Metohije desetina hiljada Albanaca nad Srbima, ubijeno je najmanje 19 osoba, uključujući Albance koje su usmrtili vojnici Kfora i osmoro Srba.
Prognano je oko 4.000 Srba, porušeno i zapaljeno 420 srpskih kuća i 40 pravoslavnih crkava i manastira, uključujući više srednjovijekovnih svetinja, poput crkve iz 14. vijeka Bogorodica Ljeviška u Prizrenu.
Povređeno je najmanje 170 Srba, kao i desetine pripadnika međunarodnih snaga koji su se sukobili s lokalnim Albancima štiteći Srbe i njihovu imovinu. Porušeno je oko 800 srpskih kuća i zapaljeno 35 vjerskih objekata, uključujući 18 spomenika kulture, među kojima i crkva Bogorodice Ljeviške u Prizrenu.
Taj hram, jedan od najreprezentativnijih spomenika srednjovijekovne Srbije, episkopsko središte srpske crkve u srednjem vijeku. Monumentalni oblik dobio je u vrijeme Kralja Milutina (1282-1321), mada je i ranije bio arhijerejsko središte prizrenskog episkopa srpske crkve.
Crkva je unekoliko obnovljena, prva liturgija u njoj služena je šest godina kasnije, ali tragovi devastacije i požara nisu otklonjeni. To zdanje je 2006. stavljeno na listu spomenika pod zaštitom UNESKO-a.
Najprije je bio pod zaštitom Kfora, a sada ga čuvaju pripadnici Kosovske policijske službe.
Prema podacima Eparhije raško-prizrenske SPC, iz aprila 2004, ukupan broj uništenih crkvenih zgrada je bio blizu 100. Međunarodni tužioci i sudije na Kosovu i Metohiji procesuirali su sedam slučajeva uništavanja crkava i 67 osoba osudili na zatvorske kazne od 21 mjeseca do 16 godina.
Povod ili izgovor za pogrom bila je kampanja albanskih medija u kojoj su lokalni Srbi optuženi da su psima natjerali preko rijeke Ibar grupu dječaka Albanaca iz sela Čabar kod Zubin Potoka od kojih se jedan utopio u rijeci, što nije bilo tačno.
Istraga UNMIK policije utvrdila je da su optužbe bile lažne
Portparol međunarodne policije Neridž Sing izjavio je tada da su “preživjeli dječaci poslije tragedije bili pod jakim pritiskom albanskih novinara i političara da optuže Srbe iz susjednog sela”.
Martovske događaje na KiM osudili su Savjet bezbjednosti UN, kao i Evropska unija. Parlamentarna skupština Savjeta Evrope je 29. aprila 2004. donijela rezoluciju.
Posljedice martovskog nasilja nikada nisu sanirane, a najtragičnije je to što su pojedina mjesta od tada ostala bez srpskog stanovništva, ni pet odsto tada protjeranih Srba nije se vratilo u svoja mjesta.
Eskalacija, kako je ubrzo dokazano od međunarodnih predstavnika, planski pripremanog i motivisanog nasilja, prvo je počela u Kosovskoj Mitrovici, a onda u Čaglavici kod Prištine, Prizrenu, Peći, Đakovici, Obiliću, Podujevu, Gnjilanu, Svinjaru i skoro svim mjestima južno od Ibra gdje su živjeli Srbi.
Kfor i Umnik su imali “pripremljen” odgovor, da su bili zatečeni ovako masovnim i brutalnim nasiljem Albanaca nad Srbima i da je to bio razlog njihovog neadekvatnog i neblagovremenog reagovanja?! Unmik policija i Kfor su kasnije objavili da je u tom albanskom nasilju nad Srbima 17, 18, ali i 19. marta, učestvovalo 60.000 Albanaca.
Srpska koordinacija: Martovski pogrom zločin bez kazne
Šesnaest godina od martovskog pogroma na Kosovu i Metohiji niko nije osuđen, Srbima nije omogućen povratak u nihove domove niti je dobijena naknada za uništenu imovinu, saopštila je Koordinacija srpskih udruženja porodica nestalih, ubijenih i poginulih lica sa prostora bivše Jugoslavije (Srpska koordinacija).
U saopštenju se navodi da Srpska koordinacija i članovi porodica žrtava, gajeći uspomenu na žrtve martovskog pogroma, još jednom ukazuje na odgovornost UNMIK-a i KFOR-a, proisteklu iz, kako kažu, nečinjenja i nevršenja mandata određenog Rezolucijom Savjeta bezbjednosti OUN br. 1244, kao i na odgovornost Evropske unije (EULEKS-a) i vlasti u Prištini zbog nekažnjavanja zločina nad Srbima.
Njihova odgovornost je, podsjećaju, zbog uništavanja srpske kulturne baštine i imovine Srba na Kosovu i Metohiji.
“Srpska koordinacija poziva domaću javnost da i u ovim teškim vremenima, kada se ljudska civilizacija bori sa globalnim zlom oličenim u korona virusu, ne zaboravi zlo koje je počinjeno nad Srbima na Kosovu i Metohiji, a vlasti Srbije da aktuelizuje pitanje krivične i imovinske odgovornosti za posljedice nastale masovnim i organizovanim nasiljem Albanaca nad Srbima i srpskom kulturnom baštinom na Kosovu i Metohiji u martovskom pogromu 2004. godine”, navodi se u saopštenju koje je potpisao predsjednik Srpske koordinacije, Duško Čelić.
(RTV)