Vanekov mlin u Bijeljini koji je proglašena nacionalnim spomenikom biće restauriran, najavio je sadašnji vlasnik objekta firma “Pavgord”.
“S obzirom na značaj koji Vanekov mlin ima, `Pavgord` će, kao investitor koji poštuje sve zakone i propise, sanirati mlin i vratiti ga u stanje koje je prikladno za nacionalni spomenik, a ostatak parcele će se iskoristiti za stambeno poslovni kompleks”, rekao je Srni pravni zastupnik “Pavgorda” Miloš Stevanović.
Pri tome će se, kaže, prilikom davanja arhitektonskog idejnog rješenja posebno voditi računa o svim zakonima, da se dobije saglasnost nadležnih institucija za dalju gradnju oko mlina, koji će biti restauriran i ostaće kao nacionalni spomenik.
Stevanović je naveo da je “Pavgord” firma koja je kupila dugove koji su ranije postojali vezano za Bobar banku, a jedan od tih dugova obuhvatao je i hipotekom opterećen Vanekov mlin.
Ovaj objekat danas je ruina.
PRVI PAROMLIN U SEMBERIJI
Vanekov mlin u Bijeljini uvršten je na Privremenu listu nacionalnih spomenika BiH na prijedlog Zavoda za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske, a nacionalnim spomenikom BiH proglašen ovog januara pod nazivom “Mjesto i ostaci graditeljske cjeline – Vanekov mlin u Bijeljini”, rekla je Srni Milijana Okilj, načelnik Odjeljenja za zaštitu kulturno-istorijskog nasljeđa u Republičkom zavodu za zaštitu spomenika kulture.
Vanekov mlin izgrađen je 1888. godine u današnjoj Ulici Srpske dobrovoljačke garde, a u to vrijeme Novoselskoj cesti, sa lijeve strane puta koji iz Bijeljine vodi prema Popovima i Novom Selu.
Franjo Vanek, novoselski preduzimač, izgradio je veliku i modernu zgradu, prvi paromlin u Semberiji.
Zgrada je sagrađena od opeke iz Devaldove ciglane, koja se nalazila na prostoru današnjeg bijeljinskog naselja Pet jezera, a parna mašina za Vanekov mlin nabavljena je u Budimpešti, parobrodom je Dunavom i Savom dopremljena u Bosansku Raču, a do gradilišta je dovezena pomoću 12 volovskih i tri konjske zaprege.
Stručnjaci navode da je, nakon izgradnje Vanekovog mlina mlinska industrija u Bijeljini postala unosnija, a u Semberiji se povećavaju površine zasađene žitom.
U gruntovnicu je upisan 18. maja 1911. u vlasništvu Ivana i Josipa Bauera, kada je vjerovatno promijenjen vlasnik, a prelaz u društvenu svojinu upisan je 1968. godine.
Današnji izgled objekta potiče iz 1926. kada je modernizovan i nadograđen.
Prema podacima Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, neposredno uz mlin locirana je Upravna zgrada čija je fasada ukrašena floralnim secesijskim motivima i vjerovatno je izvorno objekat služio za stanovanje.
Nekadašnja Upravna zgrada Vanekovog mlina je objekat pravougaone osnove sa podrumom, prizemljem i mansardom, a na jugoistočnoj fasadi istaknut je bogato dekorisani ulazni trijem, sa elementima importovane alpske arhitekture.
Ulična fasada je sa blago, rizalitno, istaknutim središnjim dijelom, čime je naglašena njena simetrija, natprozornici i krunski vijenac ulične fasade su bogato ukrašeni secesijskim floralnim motivima, dok su na ostalim fasadama bili naglašeni okviri prozora koji su vremenom uništeni.
Krov je dvoslivan, velikog nagiba, pokriven biber crijepom, zidovi su masivni, zidani opekom austrijskog formata.
U unutrašnjosti je djelimično zadržana originalna keramika, te dijelovi zidnog slikarstva koji se naziru na zidnim površinama hodnika.
Glavna, ulazna vrata su u potpunosti autentična, uključujući ukrašene staklene površine.
MALOBROJNI ZAPISI U MUZEJU
U Muzeju Semberije u Bijeljini čuvaju se malobrojni zapisi o Vanekovim mlinu, koji je zapošljavao stotinjak radnika, a poslije Drugog svjetskog rata je nacionalizovan i služio je za potrebe bijeljinskog mlinskog preduzeća “Žitopromet”.
“Nema naučno-tehnološkog pronalaska koji je donio radikalne promjene u životu semberskog poljoprivrednika kao što je to bila parna mašina. Njeno veličanstvo parnjača dala je epohalan doprinos u promjeni načina rada u proizvodnji žitarica, povećanju ratarske proizvodnje, zatim u ishrani, gradnji kuća, standardu”, ocjenjuju stručnjaci Muzeja.
