Manastir Tavna podignut je sa jednim ciljem, željom i namjenom – da bude čuvar i stožer nacionalnog i pravoslavnog identiteta Srba koji su živjeli u to vrijeme na ovim prostorima, rekao je arhimandrit Lazar Kršić, manastirski duhovnik koji je u ovom pravoslavnom bastionu već 40 godina.
“Manastir je tu ulogu imao kroz sva burna istorijska vremena, pa do dana današnjeg”, priča Srni otac Lazar.
Manastir Tavna posvećen je Presvetoj Trojici. Pominje se u Tronoškom i Pećkom ljetopisu, ali i u turskim popisima od 1548. do 1586. godine kao zadužbina kralja Dragutina Nemanjića i njegovih sinova.
Među vjernicima poznat kao otac Lazo, ovaj duhovni vođa podsjeća da je kralj Dragutin upravljao ovim prostorima od 1282. do 1316. godine, i to lijevom stranom rijeke Drine, na prostoru koji su nazivali teritorija Usore i Soli.
KRALJ DRAGUTIN PODIGAO NEKOLIKO MANASTIRA
Teritorija je pokrivala područje na kojem se danas nalaze obrisi granica Eparhije zvorničko-tuzlanske, pa je kralj Dragutin u to vrijeme na ovim prostorima podigao nekoliko manastira – Papraću, Lomnicu, Ozren, Tavnu.
Manastir Tavna pripada području grada Bijeljine, od koje je udaljen 30 kilometara, nalazi se podno Majevice i neposredno u Podrinju, na 10 kilometara vazdušnom linijom od Loznice.
U vrijeme kada je podignut manastirski hram, “počela je da se hvata bogumilska i patarenska jeres”, a da bi se iskorijenila, kaže otac Lazar, najbolji način je bio osnivanje manastira kao centra duhovnog i nacionalnog života.
“Prvo i najveće stradanje manastira Tavna, koji prati bogata istorija i viševjekovna tradicija bilo je 1520. godine kada su Turci stigli na ove prostore i zauzeli, u to vrijeme, srpski grad Teočak, gdje su porušili hram koji je tamo bio i pobili monahe. Nakon toga su i u ovom manastiru pobili monahe i porušili ga”, priča otac Lazar.
NAZIV GRABOVA DO 1520. GODINE
Prvobitni naziv manastira bio je Grabova.
“To ime je dobio u osnivanju jer je u okolini bilo dosta drveta graba i taj naziv je nosio do 1520. godine. Dolaskom Turaka i ubistvom mnoštva naroda koji su pobacali u rijeku Romana, kako se zvala u to vrijeme, rijeka je postala tamna od ljudske krvi i skeleta. Oni koji su ostali živi od tog vremena rijeci su dali ime Tavna /tamna/, te od tada manastir i dobija ime Tavna”, navodi otac Lazar.
HAJDUK NOVAK OBNOVIO MANASTIR
Selo u kome se manastir nalazi zove se Banjica, a ta riječ je turskog porijekla. Zapisi govore, navodi on, da je tada u okolini manastira bilo banja, kupatila koja su se zvala “kaluđerske banje” i sav taj prostor je bogat vodom.
“Manastir je obnovljen 1560. godine, obnovili su ga Starina Novak Grujičić i njegov brat Radivoje, koji su bili u to vrijeme na Romaniji oko Glasinačkog polja, a kada su stigli na ove prostore uselili su se u pećinu koja se nalazi dva i po kilometra sjeverozapadno od manastira, u ataru Gornje Trnove”, priča otac Lazar.
Ta pećina se i dalje zove Novakova pećina.
Braća Novak i Radivoje su, kaže otac Lazar, došli u manastir koji su obnovili, a prvobitnu crkvu doveli su u normalno i funkcionalno stanje. Nakon obnove došli su monasi, a potom i Srbi koji su naselili ove prostore.
OSVETE TURAKA
“Srbi su često dizali ustanke protiv Turaka na ovim prostorima i onda su stizale osvete Turaka iz prostog razloga jer su smatrali monahe manastira Tavna najdirektnijim učesnicima srpskih pobuna, pa su ih pljačkali, hapsili i odvodili na duge i teške robije u Tuzlu, Zenicu i Travnik, ali i Bugarsku i Rumuniju. Bila su to teška vremena kada je manastir dijelio sudbinu naroda, ali i bio utočište mnogima nakon nevolja i problema”, govori otac Lazar.
Manastir je imao nevolja za vrijeme srpskih ustanaka u Srbiji, balkanskih ratova, Prvog i Drugog svjetskog rata, a odbrambeno-otadžbinski rat bio je, kaže otac Lazar, prvi ratni sukob u kojem se manastiru nije ništa desilo.
CRKVA POSTALA KONjUŠARNICA, IZGORJELA BIBLIOTEKA SA 10.000 KNjIGA
U Drugom svjetskom ratu manastir Tavna je stradao u oktobru 1943. godine, kada su sa njemačkim okupatorom došle i ustaše iz Kozluka, Janje i Teočaka.
“Nakon granatiranja srušen je zvonik. Njemački vojnici su iz obijesti došli u manastir i na tom putu im se ispriječio student teologije Zdravko Jovanović. Njega su ubili, a crkvu su pretvorili u konjušarnicu, pa su ložili vatre i uništili freske i hram”, ispričao je arhimandrit Lazar.
Tada je zajedno sa hramom izgorjelo i više od 10.000 knjiga biblioteke koja je, pored one u Beogradu, bila najbolja koju je srpska crkva imala. Mnoge od uništenih knjiga bile su u luksuznom kožnom povezu i neprocjenjive vrijednosti.
Manastir su početkom Drugog svjetskog rata čuvale i četnička i partizanska vojska, a partizani su imali i bolnicu u okviru manastira i nije bilo međusobnih sukoba Srba iz ma koje vojske, kaže otac Lazo.
“Dolaskom njemačkog okupatora i ustaša nakon raspada Kraljevine Jugoslavije, tadašnji starješina manastira Danilo Bilbija, koji je svojim radom mnogo učinio za manastir i narod ovoga kraja, morao je da izbjegne u Srbiju. Protjeran je u Banju Koviljaču, a on je tada već bio star i bolestan. Tri dana nakon te tragedije je umro”, rekao je Kršić.
OBNOVA MANASTIRA
Manastir Tavna je ponovo vaskrsao. Godine 1953. vladika Nektarije Krulj preobrazio ga je iz muškog u ženski manastir i za tu priliku dovedena je mlada igumanija Justina iz Žiče, koja je osnovala sestrinstvo sa više od 30 monahinja.
“Obnovile su manastirski konak uz pomoć ljudi koji su živjeli u ovom kraju”, kaže otac Lazar.
Manastir je do 2000. godine ponovo obnovljen jer ga je već bio načeo “zub vremena”, pa je bilo potrebno adaptirati ga savremenom tehnikom i učiniti lijepim i modernim zdanjem.
“Od 2000. godine uspješni privrednik iz Bijeljine pokojni Gavrilo Bobar poklonio je asfaltiranje puta dužine sedam kilometara i obnovio manastirski kompleks, što je doprinijelo da manastir bude na turističkoj mapi. Došlo je do povećanja broja turista. I tada je otvoren novi manastirski konak. Bobar je, takođe, dao veliki dio sredstava za dovršetak asfaltnog puta iz Donje Trnove do mjesta Banjice, u kome se nalazi manastir”, podsjeća otac Lazar.
RADUJU ŠKOLSKE EKSKURZIJE IZ SVIH DIJELOVA SRPSKE
Od tada ljudi putem raznih turističkih organizacija iz Srbije posjećuju manastir, ali i sa ovdašnjih prostora. Svake jeseni na početku školske godine i u junu, na kraju školske godine, učenici iz svih dijelove Republike Srpske dolaze ovdje u okviru školskih ekskurzija.
TRUNKA SPASA ZA MUKE LjUDI
Ovaj manastirski duhovnik već dugo prati i uviđa da je ovo vrijeme u kojem ljudi obiluju materijalnim bogatstvima i tehnološkim inovacijama o kojim preci nisu mogli ni da sanjaju, ali da je sve više onih koji dolazi sa svojim mukama i problemima – od zdravstvenih do porodičnih.
“Ovdje sam gotovo četiri decenije i to sam uvidio. Upravo je savremeni život doveo do sve većeg nezadovoljstva i muke ljudi. Oni ovdje dolaze i traže trunku spasa i iscjeljivanje, da im se čitaju molitve za zdravlje. Živimo u vremenu u kome niko ni za koga nema vremena niti sluha. Onda ljudima dobro dođe da ih neko primi i sasluša, da `istresu tu vreću zla` koje nose sa sobom, želeći da to nekom kažu. Odlaze nakon toga preporođeni”, priča otac Lazar.
U porti se održavaju veliki skupovi na Vaskrs i Duhove, koje ovaj manastir proslavlja kao krsnu slavu.
Praznik Velike Gospojine, kada manastir posjeti najviše vjernika, predstavlja centralni događaj i tada se održava veliki sabor.
Davne 1982. godine, kada je otac Lazar Kršić stigao u Tavnu, manastir je imao 28 monahinja, a danas ih je deset u krugu ovog duhovnog centra Eparhije zvorničko-tuzlanske.