Danas je četvrtak, 13. januar, 13. dan 2022. Do kraja godine ima 352 dana.
1806. – Rođen srpski pisac Jovan Sterija Popović, prvi srpski komediograf, koji je ismijavao mane tadašnjeg društva, naročito pomodarstvo, pokondirenost i nadriučenost. Poslije završetka studija prava u Kežmarku u Slovačkoj radio je kao advokat u rodnom Vršcu, potom je prešao u Srbiju i postao profesor prava na liceju, prvo u Kragujevcu, pa u Beogradu. Kao načelnik Ministarstva prosvjete Srbije obavio je pionirski rad u organizovanju školstva, pokrenuo inicijativu za osnivanje Akademije nauka, Narodne biblioteke i Narodnog muzeja. Učestvovao je u organizovanju prvog beogradskog teatra, koji je otvoren izvođenjem njegove tragedije “Smrt Stefana Dečanskog”. U početku je pisao pod uticajem Lukijana Mušickog i Milovana Vidakovića, ali je “Romanom bez romana” napustio romantičarsku i avanturističku književnost. Ostala djela: komedije “Laža i paralaža”, “Pokondirena tikva”, “Zla žena”, “Tvrdica ili Kir-Janja”, “Rodoljupci”, zbirka pjesama “Davorje”.
1854. – Poslije britansko-kineskog rata, koji je Evropljanima omogućio prodor na Daleki istok, američki i ruski brodovi su uplovili u luku Uraga kod Eda /Tokio/, gdje je potpisan ugovor kojim je Japan otvorio vrata američkoj trgovini. U posljednje četiri godine potpisivanjem sličnih ugovora sa Rusijom, Velikom Britanijom, Holandijom i drugim zemljama Japan je stavljen u polukolonijalni položaj. Kao odgovor na invaziju stranaca pobunili su se svi slojevi društva, uz čiju pomoć je car 1867. zbacio šoguna i prenio prijestonicu iz Kjota u Edo. Zatim je carskim reformama okončan feudalni poredak i počela brza industrijalizacija Japana.
1893. – Osnovana britanska Laburistička partija, čiji je predsjednik postao škotski radnički vođa Džejms Kir Hardi.
1898. – Francuski pisac Emil Zola pod naslovom “Optužujem” objavio u listu “L'oror” otvoreno pismo predsjedniku Republike u kojem je ukazao na mahinacije najviših vojnih krugova i zatražio oslobađanje kapetana Alfreda Drajfusa, osuđenog na montiranom procesu 1894. na doživotnu robiju zbog navodnog odavanja vojnih tajni Njemačkoj. Drajfus je na obnovljenom procesu oslobođen optužbi i 1906. rehabilitovan, vraćen u vojsku i unaprijeđen u čin majora.
1906. – Umro ruski fizičar i elektroinženjer Aleksandar Stepanovič Popov, koji je pronašao i uspostavio prvu radiotelegrafsku vezu. Prije italijanskog pronalazača Giljelma Markonija napravio je prvi radio-prijemnik.
1915. – U gradu Avecano u centralnoj Italiji u zemljotresu poginulo 30.000 ljudi.
1935. – Na plebiscitu u oblasti Sar, kojom je na osnovu mandata Društva naroda upravljala Francuska, nadmoćna većina glasala za pripajanje Njemačkoj. Njemački nacistički vođa Adolf Hitler iskoristio je iste godine popustljivost saveznika i samovoljno odbacio sva ograničenja, uključujući zabranu naoružavanja, nametnutu poraženoj Njemačkoj u Prvom svjetskom ratu mirovnim ugovorom iz Versaja.
1941. – Umro irski pisac Džejms Džojs, jedan od najvećih u 20. vijeku, koji je eksperimentima u narativnoj tehnici i strukturi romana, primjeni toka svijesti i novatorskom odnosu prema jeziku dao nov pravac modernoj književnosti. Počeo je kao buntovnik protiv rimokatoličke vjerske zatucanosti i uskogrudosti irske sredine, a glavni grad Irske Dablin, njegovu istoriju, žitelje i topografiju učinio je središnjom temom svog djela. U najpoznatijem djelu – romanu “Uliks” – na 700 stranica opisao je jedan dablinski dan svog junaka, prema jednom književnom kritičaru – “na vješt i katkad neprimjetan način, lica i događaji paralelni su onima u Homerovoj ‘Odiseji’, čiji se gotovo svaki detalj može naći u ‘Uliksu'”. Taj humorni, vitalni i robustni roman označio je revoluciju epskog oblika i vjerovatno je uticao jače od bilo kojeg djela na razvoj književnosti 20. vijeka. Ostala djela: romani “Portret umjetnika u mladosti”, “Fineganovo bdijenje”, pjesme “Kamerna muzika”, pripovijetke “Dablinci”, drama “Izgnanici”.
1942. – Ustaše iz Podravske Slatine i drugih dijelova Slavonije ubile su 13. i 14. januara godine 200 srpskih muškaraca iz sela Kometnik i susjednog zaseoka Dobrić, nedaleko od Voćina. Ovaj pokolj predstavlja jedan od prvih masovnih zločina ustaša nad cjelokupnim stanovništvom nekog sela u Slavoniji. Na licu mjesta, u selu Kometnik, ubijeno je 28 stanovnika, dok su ostali stanovnici deportovani van sela. Muškarci iz Kometnika i Dobrića, njih 174 iz prvog i 32 iz drugog sela, otjerani su u improvizovani zatvor u Voćinu, dok su žene sa djecom, spominje se brojka od 190, odvedene u Zdence, selo između Podravske Slatine i Našica, gdje su izolovane u privremenom logoru. U podrumu voćinskog zatvora od nedostatka vazduha ugušilo oko 25 zatočenika, dok su ostali ubijeni iz pušaka 14. januara 1942.
1945. – Crvena armija u Drugom svjetskom ratu počela veliku ofanzivu na Treći rajh, u kojoj je 180 divizija brzo probilo njemačke položaje u Poljskoj i istočnoj Pruskoj u dubini od 150 kilometara.
1963. – U vojnom udaru ubijen prvi predsjednik Togoa Silvanus Olimpio i vojska je na vlast dovela Nikolasa Granickog, koji je od 1961. bio u izbjeglištvu. Istog dana 1967. vojnim udarom bez prolivanja krvi vlast je prigrabio potpukovnik Etjen Gnasingbe Ejadema.
1972. – Vojska u Gani zbacila civilnu vladu predsjednika Edvarda Akufa Ada, a vlast je preuzeo potpukovnik Ignacijus Ačempong.
1977. – Umro francuski režiser i scenarista Anri Žorž Kluzo, čiji su filmovi prepoznatljivi po oporom realizmu. Filmovi: “Kej `Orfevr`” /nagrada “Zlatni lav”/, “Misterija `Pikaso`” /nagrada “Zlatna palma”/, “Ubica stanuje na broju 21”, “Gavran”, “Nadnica za strah”, “Dijabolični”, “Istina”.
1985. – Prilikom pada voza u provaliju, oko 250 kilometara istočno od glavnog grada Etiopije Adis Abebe, poginulo 428 putnika, a 370 je povrijeđeno.
1991. – Na svjetskom prvenstvu u australijskom gradu Pertu jugoslovenski vaterpolisti osvojili zlatnu medalju. Jugoslavija je prvi put postala prvak svijeta u vaterpolu u Madridu 1986.
1995. – Bivši državni sekretar SAD Džejms Bejker izjavio u američkom Kongresu da su rat u bivšoj Jugoslaviji izazvale Slovenija i Hrvatska i da u sukobima koji su uslijedili Srbi ni izdaleka nisu jedini krivci.
1997. – U centru Beograda na dočeku Nove godine prema julijanskom kalendaru, poznate kao srpska Nova godina, u organizaciji beogradskih studenata i koalicije opozicionih partija “Zajedno” okupilo se najviše ljudi na jednom mjestu u istoriji grada – procijenjeno je da je proslavi prisustvovalo između 500.000 i 700.000 Beograđana.
1998. – Pad transportnog aviona avganistanske kompanije “Arijana afgan erlajnz” u planinskoj oblasti na sjeverozapadu Pakistana nije preživio niko od 51 putnika i članova posade.
2000. – Bil Gejts, koosnivač “Majkrosofta”, i zvanično najbogatiji čovjek u svijetu, prepustio je položaj izvršnog direktora Kompanije svom “broju dva” – Stivu Balmeru.
2001. – U zemljotresu u Salvadoru poginula 701 osoba, a 3.883 povrijeđene. Uništeno je 160.598 stambenih objekata, ozbiljno oštećeno ili zatrpano zemljom.
2020. – U snažnoj zimskoj oluji koja je zahvatila dijelove Avganistana i Pakistana, sa obilnim snijegom, kišom i poplavnim bujicama, poginule su najmanje 43 osobe.
____________________________________________
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, Twitter nalogu i Youtube kanalu – www.ntvarena.com