Danas je utorak, 21. januar, 21. dan 2020. Do kraja godine ima 345 dana.
1793. – Francuskom kralju Luju Šesnaestom – koga je u septembru 1792. revolucionarni Konvent svrgao sa prijestola, a zatim zbog veleizdaje osudio na smrt – u Parizu je na giljotini odrubljena glava.
Rođen Đorđe Jovanović
1861. – Rođen srpski vajar Đorđe Jovanović, član Srpske kraljevske akademije, profesor i direktor Umjetničke škole u Beogradu. Arhitekturu je studirao na Velikoj školi u Beogradu, a vajarstvo u Beču, Minhenu i Parizu. Izradio je biste i medalje mnogih državnika, vojskovođa, naučnika i umjetnika i više javnih spomenika: Kosovskim junacima u Kruševcu, Milošu Obrenoviću u Požarevcu, Josifu Pančiću i vojvodi Živojinu Mišiću u Beogradu, Branku Radičeviću u Sremskim Karlovcima.
1892. – Umro engleski astronom i matematičar DŽon Kauč Adams. Profesor Univerziteta u Kembridžu, koji je 1845, na osnovu nepravilnosti u kretanju Urana, prvi odredio putanju i približan položaj do tada nepoznate planete Neptun.
1905. – Rođen francuski modni kreator Kristijan Dior, jedan od najvećih “modnih diktatora” u svijetu poslije Drugog svjetskog rata.
1919. – U Dablinu Kongres partije Šin fejn usvojio rezoluciju o nezavisnosti Irske. Britanija je ignorisala taj dokument i dala Irskoj status dominiona 1921, a tek 1949. priznala joj samostalnost, ali bez Alstera.
Umro Lenjin
1924. – Umro sovjetski diktator ruskog porijekla Vladimir Iljič Uljanov, poznat kao Vladimir Lenjin. Predvodnik Oktobarske revolucije u Rusiji 1917. Prvi sovjetski lider, bezobziran vlastodržac i tvorac sistema koji je omogućio decenije terora poznate kao “staljinizam”. Kao zakleti neprijatelj demokratije uspostavio je autoritarne odnose u boljševičkoj partiji i “diktaturu proletarijata” u društvu.
“Pismo Kongresu”, poznato kao “Lenjinov testament”, u kojem je krajem 1922. Preporučio da Josifa Staljina na mjestu generalnog sekretara partije zamijeni tolerantnija ličnost koja će “dovoljno oprezno” koristiti neizmjernu vlast, često je isticano kao krunski dokaz u odbranu Lenjina. Pri tome je zanemarivano da je Staljin naslijedio već razrađen diktatorski sistem i da je Lenjin nalogodavac niza zločina, uključujući oružane napade “bojovika” prije izbijanja revolucije na banke i konvoje radi pljačke novca, u kojima je poginulo mnoštvo civila i jezivu naredbu na osnovu koje su u ljeto 1918. Masakrirani posljednji ruski car Nikolaj Drugi, njegova supruga, petoro djece i posluga.
Djela: “Šta su ‘prijatelji naroda’ i kako se oni bore protiv socijaldemokrata?”, “Razvitak kapitalizma u Rusiji”, “Zadaci ruskih socijaldemokrata”, “Šta da se radi?”, “Korak naprijed, dva koraka nazad”, “Dvije taktike socijaldemokratije u demokratskoj revoluciji”, “Agrarni program ruske socijaldemokratske radničke partije”, “Materijalizam i empiriokriticizam”, “Socijalizam i rat”, “Imperijalizam kao najviši stadijum kapitalizma”, “Aprilske teze”, “Država i revolucija”, “Dječija bolest ‘levičarstva’ u komunizmu”.
Umro Džordž Ogastas Mor
1933. – Umro engleski pisac irskog porijekla DŽordž Ogastas Mor, autor realističkih i naturalističkih romana. Djela: romani “Moderni ljubavnik”, “Glumčeva žena”, “Ester Voters”, “Ave”, “Ispovijesti mladića”, “Uspomene iz mrtvog života”, “Salve”, “Vale”.
1936. – Engleski kralj postao Edvard Osmi, dan poslije smrti oca DŽordža Petog, ali je na prijestolu ostao samo do decembra 1936, kad je prinuđen da abdicira zbog ženidbe s Amerikankom Volis Simpson, dvostrukom raspuštenicom.
Umro Žorž Melijes
1938. – Umro francuski filmski režiser Žorž Melijes, pionir svjetskog filma, u krajnjoj bijedi, u vrijeme komercijalnog procvata filma. Domišljat i tehnički obrazovan, prenio je na film pozorišnu podjelu na činove, scenografiju, konstimografiju, način glume i maskiranje. Pronašao je sistem korišćenja trikova, što mu je omogućilo da u ateljeu snima filmove fantastike. Snimio je oko 500 filmova, uključujući “Put na Mjesec”, preteču svemirskih filmskih avantura. Ostali filmovi: “San astronoma”, “Put u nemoguće”, “Guliverova putovanja”, “Halucinacije barona Minhauzena”, “Osvajanje Sjevernog pola”.
1948. – Umro italijanski kompozitor njemačkog porijekla Ermano Volf-Ferari. Obnovitelj italijanske komične opere, koji je komponovao uglavnom prema komedijama italijanskog pisca Karla Goldonija.
Umro DŽordž Orvel
1950. – Umro engleski pisac DŽordž Orvel, čija su antiutopijska djela vizija mogućne totalitarne budućnosti svijeta i alegorična satira moderne diktature. Djela: romani “1984”, “Životinjska farma”, “Burmanski dani”, eseji “U kitu”, “Kritički eseji”, “Lov na slona”, “Engleska, vaša Engleska”, knjiga o španskom građanskom ratu “Kataloniji u čast”.
1954. – SAD su porinule prvu podmornicu na atomski pogon “Nautilus”.
1957. – Umro srpski kompozitor, dirigent i muzički pedagog Petar Krstić, koji se najviše inspirisao srpskom narodnom muzikom. Završio je Konzervatorijum u Beču, bio direktor muzičkih škola “Stanković” i “Mokranjac” u Beogradu, kapelnik Narodnog pozorišta, šef Muzičkog odjeljenja Radio-Beograda, urednik “Muzičkog glasnika”. Djela: muzika za komade, opere “Zulumćar”, “Ženidba Janković Stojana” , orkestarski “Skerco d-mol”.
1959. – Umro američki filmski režiser i producent Sesil B. de Mil, autor mnogih vesterna, melodrama, komedija i pseudoistorijskih spektakla, grandioznih filmova s desetinama hiljada statista, obavezno prema nekom biblijskom motivu.
1976. – Prodaja zapadnih listova, uključujući “NJujork tajms” i “Fajnenšenel tajms”, prvi put je dozvoljena u SSSR-u.
1980. – Poginulo je svih 128 ljudi u iranskom putničkom avionu “boing 727”, na liniji Mašhad-Teheran, kad je letjelica pri gustoj magli udarila u planinu.
1986. – U istočnom Bejrutu, blizu sjedišta hrišćanske “Falange”, partije predsjednika Libana Amina DŽemaila, islamski teroristi su eksplozijom automobila bombe ubili 22 osobe.
1993 – 2002.
1993. – Hrvatska napala južni dio Republike Srpske Krajine, a snage UN koje su je štitile napustile su položaje. Više stotina srpskih civila je ubijeno, a međunarodna zajednica je agresiju propratila mlakim reagovanjem.
1997. – Kancelar Njemačke Helmut Kol i premijer Češke Vaclav Klaus potpisali su deklaraciju o pomirenju dvije susjedne zemlje, čime je formalno stavljena tačka na istorijske sporove, odnosno nacističku okupaciju Čehoslovačke u Drugom svjetskom ratu i protjerivanje Nijemaca iz Sudetske oblasti poslije završetka rata.
1998. – Na poziv kubanskog predsjednika Fidela Kastra papa Jovan Pavle Drugi počeo petodnevnu posjetu komunističkom karipskom ostrvu, koju su svjetski mediji ocijenili “kao istorijsku”.
1999. – Raul Salinas de Gortari, brat bivšeg meksičkog predsjednika Karlosa Salinasa, osuđen je na 50 godina zatvora zbog organizovanja ubistva političkog protivnika.
2002. – U Los Anđelesu u 81. godini umrla Pegi Li, legenda džez i pop-muzike.