Bijeljinka Slavica Stankić, docent na čuvenom Univerzitetu Sorbona u Francuskoj, u intervjuu Srni govori da u nauci svi ljudi kreću sa istih pozicija, a razlike vremenom nastaju samo shodno uloženom radu i trudu, te konačnom profesionalnom ishodu.
Stankićeva je početkom decembra odbranila na Sorboni habilitacijsku disertaciju u oblasti fizičke hemije, najviši postdoktorski akademski ispit, kojim je stekla zvanje docenta i univerzitetskog predavača.
Posvećeno se bavi naukom, istraživanjem površina nanočestica metalnih oksida. Sticala je jednu za drugom akademsku titulu, ugled i značaj u svjetskoj naučnoj zajednici, pri tom skromno, gotovo neprimjetno, i pravo je čudo što se o takvim vrijednostima i uspjesima naših ljudi u svijetu, u domaćoj javnosti malo zna.
U habilitacijskoj tezi “Nanočestice metalnih oksida kao model sistemi za ispitivanja u nauci o površinama” objedinjeni su svi njeni naučni radovi od 2005. godine, kada je doktorirala na bečkom Tehničkom univerzitetu, do 2020.
Stankićeva je iz malog podmvajevičkog mjesta Donja Krćina, završila je Gimnaziju “Filip Višnjić” u Bijeljini školske 1993/94. godine, nakon toga Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu, pa doktorske i postdoktorske studije u Beču.
Tamo je, kaže, uz sreću da bude u naučno jakoj i internacionalno poznatoj grupi pod mentorstvom profesora Eriha Knoezingera /Erich Knözinger/, započela naučnu karijeru. Nastavak školovanja u Austriji za Slavicu je, zapravo, na neki način bio i povratak u grad i zemlju u kojoj je i rođena.
DA PONOVO BIRA, IZABRALA BI ISTI PUT
Stankićeva je navela da je naučna ekipa pod vođstvom profesora Knoezingera, u kojoj je bila na postidplomskim studijama, osim naučnoistraživačkog kvaliteta, ostavila i veoma snažan utisak na nju po ljudskosti, otvorila joj nove poglede na život i uticala na želju da nastavi i ostvari se u akademsnkoj zajednici, te da bi, da ponovo bira, opet izabrala isti put.
Biti član svjetske naučne zajednice, istakla je Stankićeva, predstavlja zadovoljstvo i bogatstvo u pomjeranju ličnih okvira razmišljanja.
“I to kada kažem, ne mislim samo u naučnom aspektu jer se to podrazumijeva, već više u poimanju koncepta života, odnosa prema ljudima, komunikaciji, odgovornosti prema drugima, prema prirodi. Stiče se ogromno bogatstvo u upoznavanju ljudi iz svih krajeva svijeta, svih rasa, religija… Imala sam studente naravno iz Francuske, zatim širom Evrope… Njemačke, Italije, Rumunije, ali i iz Kine, Indije, Irana, Indonezije”, naglasila je ova naučnica.
Prosto, istakla je ona, u nauci kreću svi sa istih pozicija, a razlike vremenom mogu nastati samo shodno uloženom radu i trudu, te konačnom profesionalnom ishodu.
Njen naučni put išao je od neorganske preko fizičke hemije pa do skoro čiste fizike na Pariskom institutu za nanonauku, gdje radi. Kaže da je u prvoj liniji istraživač na univerzitetu, a da je sticanje habilitacijske titule sastavni dio akademske karijere.
ŠTA TO IZUČAVA “SVJETSKA, A NAŠA” NAUČNICA?
Trudeći se da što jednostavnije pojasni suštinu svog naučnog rada, Stankićeva je otkrila koliko je sadržajan i dinamičan naučni istraživački svijet, daleko od “dosadnog” laboratorijskog života naučnih radnika.
Ona tečno govori engleski, njemački i francuski jezik. Studirala je i živjela u Srbiji, Austriji i Francuskoj, a kroz učešće na brojnim međunarodnim naučnim skupovima, proputovala je veći dio svijeta.
Prema njenim riječima, iako sav profesionalni uspjeh i bogatstva ponekad budu pomućeni čežnjom za malim podmajevičkim selom, koje posjećuje za božićne praznike, ne bi ga mijenjala jer ne vjeruje da bi bilo gdje u regionu mogla imati bolje uslove za istraživački rad kao što ima na Pariskom institutu za nanonauku, koji je sastavljen od istraživača Francuskog nacionalnog centra naučnih istraživanja /Centre national de la recherche scientifique/ i predavača na Sorboni.
Šta je to u nanosvijetu, na granici između hemije i fizike što tako predano i sa strašću više od 15 godina izučava ova svjetska, a naša, srpska naučnica – senior-istraživač na Pariskom institutu za nanonauku?
“U pitanju su praškaste, znači čvrste, supstance metalnih oksida skoro perfektne kristalne strukture. Oksidi metala su sveprisutni u prirodnom okruženju, a gotovo svaki metal podliježe oksidaciji kada se izloži vazduhu ili vlazi. Najbolji primjer je gvožđe koje znamo da lako oksiduje jer se to manifestuje slojem korozije /rđe/ na njegovoj površini, a što nije ništa drugo nego sloj oksida. Stoga, tehnološki značaj metalnih oksida je ogroman, oni čine komponenete solarnih ćelija, senzora, boja, fasada /premaza/, katalizatora…”, rekla je Stankićeva Srni.
Ona je navela da je sve češća upotreba metalnih oksida u medicini, na primjer kao antibakterijski agensi, komponenete u medicinskom snimanju, nosači /transporteri lijekova/, a pogotovo kada se kristali tih oksida dobiju u nanodimenzijama, što predstavlja milijarditi dio milimetra. I, upravo tu, na nanometarskoj skali dolazi do izražaja značaj površina neke supstance, to jest materijala.
“Primjer je oksid magnezijuma u nanoveličini čija specifična površina /ukupna površina jedan gram supstance/ može da iznosi oko 350 metara kvadratnih – kada, na primjer, podesimo parametre sinteze tako da ga dobijemo u veličini oko pet nanometara. Sad zamislite jedan gram neke supstance da ima tako veliku površinu, skoro kao fudbalski teren, a koja predstavlja njen najreaktivniji dio – jer nanočestice moramo zamisliti kao tri de objekat koji ima atome i na svojoj vanjskoj površini, a ne samo one u unutrašnjosti. Na primjer, nano magnezijum oksid, koji ja sintetišem na našem institutu, jeste oblika kocke, zapravo nanokockica veličine tri do pet nanometara i mi smo pokazali u raznim studijama da su zapravo atomi koji su raspoređeni po ivici ili uglovima tih kockica zapravo oni najreaktivniji”, pojasnila je Stankićeva.
Prema njenim riječima, cilj istraživanja kojima se ona i njene kolege bave, jesu neke nove tehnološke upotrebe ili poboljšanje postojećih, ali prije svega potvrđivanja nekih očekivanih pravilnosti /hipoteza/ koje se zatim mogu primijeniti na druge sisteme, znatno kompleksnije nego što je to oksid magnezijuma, zapravo jedan od najjednostavnijih u porodici metalnih oksida.
“Mi tako što smanjujemo dimenzije neke supstance zapravo povećavamo njenu specifičnu površinu, a time povećavamo njenu hemijsku reaktivnost /sa vodom, ugljen-monoksidom, vodonikom ili recimo interakciju sa svjetlošću. A onda dalje i dalje, možemo da se igramo… da, na primjer, utičemo na morfologiju te površine, pa tako umjesto kockice magnezijum oksida pravimo piramide jer time mijenjamo odnos onih gore pomenutih atoma koji su locirani u uglovima ili na ivici kockice. Možemo da mijenjamo i hemijski sastav te reaktivne površine kada je `dopingujemo` drugim metalima ili da nanosimo slojeve drugog oksida ili samo drugog metala na nju… I mnogo, mnogo toga još”, navela je ona.
POTEŠKOĆE ZBOG EPIDEMIJE I U NAUCI
Prema njenim riječima, poteškoće zbog epidemiološke situacije nametnule su nove uslove javne odbrane jer je odbrana bilo kog vida disertacije /master, doktorat, habilitacija/ na Sorboni trenutno dozvoljena uz maksimalno dvije prisutne osobe u amfiteatru, u njenom slučaju to su bili predsjednik i još jedan član komisije, dok su strani članovi komisije, iz Belgije i Italije, kao i kolege sa njenog Instituta, bili uključeni putem video-prenosa.
“Tokom odbrane habilitacijske teze, nema tu neke prevelike euforije. No, tematika jeste svakako mnogo kompleksnija jer obuhvata sve pravce istraživanja i, s obzirom na ograničavajući vremenski faktor, prilično je zahtjevno pokazati 15 godina rada za 45 minuta”, navela je Stankićeva.
Svoj poziv, dodala je ona, voli, iako istraživanja u polju fundamentalne fizike ili preciznije, nauke o materijalima, zahtijevaju mnogo vremena i strpljenja, mnogo više nego, na primjer, u biologiji, hemiji i biohemiji, gdje su naučni rezultati uglavnom učestaliji, produktivniji.
“Tako da jedino to postoji kao otežavajući faktor, to jest možda malo manja produktivnost nego kod primijenjenih naučnih disiplina”, rekla je Stankićeva.
Iza Slavice je mnogo naučnih radova objavljenih u internacionalnim časopisima visokog impakt faktora, učešća na međunarodnim naučnim skupovima, mentorstvo na master i doktorskim studijima, saradnja na nacionalnom i internacionalnom nivou, a pred njom novi naučni projekti, nove saradnje i ambicija za objavljivanjem radova u još boljim naučnim časopisima.
(Srna)
