Danas je srijeda, 6. maj, 126. dan 2020. Do kraja godine ima 240 dana.
1237 – U manastiru Mileševa sahranjene mošti oca srpske državotvornosti – Svetog Save, skoro godinu i po dana poslije njegove smrti u bugarskoj prijestonici Trnovo, gdje je umro na povratku iz Jerusalima u Srbiju. Bugarski car Ivan Asen Drugi jedva je pristao na zahtjev Savinog sinovca kralja Vladislava da mošti prenese u otadžbinu – i Asen i Trnovljani su smatrali počivanje Savinog tijela kod njih za veliku milost Božju.
1626 – Holandski naseljenik Peter Minuit od Indijanaca kupio ostrvo Menhetn – na kojem je kasnije izgrađen Njujork – za drangulije čija vrijednost nije premašivala 25 dolara.
1758 – Rođen jedan od vođa Francuske revolucije – Maksimilijan Fransoa Izidor de Robespjer, predvodnik partije jakobinaca i začetnik revolucionarnog terora. Zbog političkog poštenja narod Pariza ga je nazvao “Nepodmitljivi”. Odigrao je ključnu ulogu odlučivanja o pogubljenju kralja Luja Šesnestog 21. januara 1793, obaranju s vlasti žirondinaca krajem maja 1793. i uspostavljanju jakobinske diktature od juna 1793. do kraja jula 1794. Kao član “Odbora javnog spasa” bio je stvarni šef revolucionarne vlade i uticao je na Konvent da donese dekrete o ukidanju svih feudalnih obaveza, vraćanju opštinske zemlje seljacima, konfiskaciji imovine emigranata, ukidanju ropstva u francuskim kolonijama. Ustanovio je revolucionarni kalendar s novim praznicima i nazivima mjeseci (termidor, brimer, friktidor…) “Ukinuo” je hrišćanstvo, zaveo novu vjeru u “Vrhovno biće” i postao njen prvosveštenik.
Boreći se protiv spoljne intervencije, bio je inicijator stvaranja revolucionarne armije. Poslao je na giljotinu sve prvake revolucije i saborce koji su zastupali drukčije ideje ili se protivili teroru. Kad je krupna buržoazija izvela termidorski prevrat 27. jula 1794, sutradan su na giljotini okončali život on i ostale jakobinske vođe.
1804 – U Ostružnici kod Beograda počela ustanička skupština radi uspostavljanja sudskih i upravnih vlasti na oslobođenoj teritoriji, koju je sazvao vođa Prvog srpskog ustanka Karađorđe. Tokom skupštine, okončane 15. maja, propao je pokušaj nekih starješina da je usmjere protiv Karađorđa i ponovo postave pitanje vođstva ustanka.
1840 – Puštene u promet prve poštanske marke u Velikoj Britaniji – od jednog i dva penija s likom kraljice Viktorije Prve.
1856 – Rođen austrijski ljekar jevrejskog porijekla Sigismund Frojd, poznat kao Sigmund Frojd, osnivač psihoanalize, ljekar za nervne bolesti i profesor nervne patologije na Univerzitetu u Beču. Pred nacistima je 1938. emigrirao u London, gdje je 1939. umro. Posebno je isticao značaj nesvjesne psihe i seksualnog nagona na psihički život ljudi. Njegove psihoanalitičke studije su znatno uticale i na literaturu i na filozofiju. Objavio je veliki broj djela i psihoanalitičkih studija od opšte medicinske, posebno psihoterapijske vrijednosti. Bio je kompleksna ličnost u svakom pogledu, a nacionalno se nije nikad do kraja osjećao Jevrejinom (zbog čega je imao nesporazuma sa sunarodnicima), niti pripadnikom austrijske ili njemačke kulture, ali se 1914. – nakratko, do prvih poraza austrugarske vojske u Prvom svjetskom ratu od srpske armije – oduševio pohodom Austro-Ugarske protiv, kako je govorio, “drskih Srba”.
Djela: “Psihopatologija svakodnevnog života”, “Tumačenje snova”, “Tri rasprave o seksualnoj teroriji”, “Dosjetka i njen odnos prema nesvjesnom”, “Prilog istoriji psihoanalitičkog pokreta”, “Uvod u psihoanalizu”,”Totem i tabu”, “O snu”, “Psihologija masa i analiza ega”, “Ja i ono”, “Mikelanđelov Mojsije”, “Dostojevski i oceubistvo”, “Nelagodnost u kulturi”, “Nova predavanja za uvođenje u psihoanalizu”, “Studije o histeriji” (s Jozefom Brojerom), “Autobiografija”.
1856 – Rođen američki istraživač i admiral Robert Edvin Piri, čija je ekspedicija u aprilu 1909. uspjela da prva dospije do Sjevernog pola. Ispitao je najsjeverniji dio Grenlanda, oplovio ga i 1901. ustanovio da je ostrvo. Djela: “Na sjever preko Velikog leda”, “Najbliže polu”, “Sjeverni pol”, “Tajne polarnih putovanja”.
1861 – Rođen indijski pisac i filozof Rabindranat Tagore, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1913. Napisao je više od hiljadu poema, 24 drame, osam romana, najmanje osam tomova pripovijedaka, više od 2.000 pjesama i mnoštvo eseja. Pisao je na bengalskom jeziku, a poeziju je sam prevodio na engleski. Napustio je tradicionalni književni bengalski i pisao na govornom jeziku. Njegova poezija se odlikuje jednostavnošću emocija i lirskim dostojanstvom jezika, eseji snagom i jasnoćom misli, a romani društvenom sviješću. Glavni cilj bilo mu je povezivanje istočne i zapadne kulture. Djela: zbirke pjesama “Gradinar”, “Gitandžali”, zbirke pripovijedaka “Grupa priča”, “Zlatan čamac”, “Kasna žetva”, “Snovi”, “Nuđenja”, roman “Gora”, lirske drame “Čitra”, “Malini”, publicistički rad “Nacionalizam”.
1862 – Umro američki pisac Henri Dejvid Toro, jedan od najboljih američkih esejista, nazvan “pustinjak Valdena” zato što je od 1845. do 1847. živio usamljenički u šumama pored jezera Valden. Pisao je protiv ropstva, otimačkog rata SAD protiv Meksika od 1846. do 1848. u korist robovlasničkog Juga, propovijedao je vraćanje prirodi i spajao mistiku, filozofiju prirode i transcedentalizam. U najvažnijem djelu – zbirci od 18 eseja “Valden”, poznatoj i kao “Život u šumi”, opisao je usamljenička iskustva i poglede na život i društvo. Ostala djela: “Dnevnik” (14 knjiga), eseji “Građanska neposlušnost”, “Ropstvo u Masačusetsu”, “Odbrana Džona Brauna”.
1868 – Rođen srpski matematičar Mihajlo Petrović, osnivač Beogradske matematičke škole, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije i mnogih inostranih akademija nauka. Kao dječak je naučio ribarski zanat, potom položio majstorski ispit ribarskog esnafa i tako dobio nadimak “Mika Alas”. Napisao je više od 400 radova iz teorijske i primijenjene matematike, matematičke fizike i hemije, mehanike, geometrije i opšte fenomenologije. Tvorac je matematičke fenomenologije, teorije matematičkih spektara koja je praktično primijenjena u astronomskim, statističkim i drugim izračunavanjima i veoma je doprinio matematičkoj analizi, posebno teoriji diferencijalnih jednačina i teoriji funkcija. Djela: “Kvalitativna integracija diferencijalnih jednačina”, “Elementi matematičke fenomenologije”, “Fenomenološko preslikavanje”, “Predavanja o matematičkim spektrima”, putopis “Kroz polarnu oblast”, popularno napisan roman “Jegulje”.
1895 – Rođen američki glumac italijanskog porijekla Rudolf Valentino, najpopularnija filmska zvijezda početkom 20. vijeka. Premda skromnih glumačkih sposobnosti, proslavio se u nijemim filmovima ulogama zavodnika, stekavši milione obožavateljki. Filmovi: “Četiri jahača apokalipse”, “Dama s kamelijama”, “Šeik”, “Šeikov sin”, “Krv i pijesak”, “Mladi radža”, “Gospodin Boker”, “Crni orao”.
1915 – Rođen američki filmski glumac i režiser Orson Vels, čiji je prvi film “Građanin Kejn” – djelo virtuozne izražajne snage i originalnosti, tehničkih novina i novog načina montaže – jedan od najboljih u istoriji kinematografije. Svako njegovo djelo nosi pečat snažne i originalne ličnosti. Dobio je 1971. nagradu “Oskar” za životno djelo. Ostali filmovi: režija i gluma – “Veličanstveni Ambersonovi”, “Dama iz Šangaja”, “Magbet”, “Otelo”, “Zrno zla”, “Gospodin Arkaden”, “Proces”, “Ponoćna zvona”, “Istine i laži”, gluma – “Sirotica iz Lokvuda”, “Treći čovjek”, “Hotel `Internacional”.
1919 – Na Versajskoj mirovnoj konferenciji poslije Prvog svjetskog rata poraženoj Njemačkoj oduzete kolonije u Africi.
1932 – Francuskog predsjednika Pola Dumea u Parizu ubio ruski emigrant.
1937 – Poginulo 36 putnika najvećeg njemačkog dirižabla “hindenburg”, koji se zapalio poslije prelijetanja Atlantika, u trenutku kad je slijetao u Lejkharst u američkoj državi Nju Džersi.
1941 – U Gracu u Drugom svjetskom ratu nacističke njemačke vođe odlučile da etnički očiste dijelove Jugoslavije. Deportacijama su podvrgnuti Srbi iz ustaške NDH i Slovenci koji su iz Slovenije preseljavani u Srbiju radi oslobađanja prostora za naseljavanje Nijemaca, a Jevreji i Romi su deportovani i ubijani u koncentracionim logorima.
1949 – Umro belgijski pisac flamanskog porijekla Moris Meterlink, dobitnik Nobelove nagrade za književnost. Djela: pozorišni komadi “Peleas i Melisanda”, “Mona Vana”, “Plava ptica”, “Princeza Malen”, djela filozofsko-lirske inspiracije “Mudrost i sudbina”, “O smrti”, “Život pčela”, “Život mrava”, zbirka pjesama “Topli staklenci”.
1974 – Zapadnonjemački kancelar Vili Brant podnio ostavku poslije kampanje opozicije zbog špijunske afere u kojoj je otkriveno da je njegov bliski saradnik Ginter Gijom bio istočnonjemački špijun.
1981 – SAD protjerale sve libijske diplomate, tvrdeći da vlada Libije podržava međunarodni terorizam.
1991 – U Splitu izbile žestoke demonstracije protiv JNA, u kojima je ubijen vojnik Saško Gešovski, a slika davljenja vojnika Svetlanča Nakova obišla je svijet.
1992 – Umro Radisav Radovanović, jedan od 1.300 srpskih kaplara slavnog Đačkog bataljona, predsjednik Društva za čuvanje spomenika i negovanje tradicija oslobodilačkih ratova do 1918. Učestvovao je u Kolubarskoj bici, prešao Albaniju sa srpskom vojskom s kojom je poslije proboja Solunskog fronta nastavio marš za oslobođenje otadžbine. Poslije Prvog svjetskog rata je diplomirao agronomiju i bavio se istraživanjima u toj oblasti. Bio je direktor Poljoprivrednog kombinata “Belje”, a potom je radio u Poljoprivrednom kombinatu “Beograd”.
1992 – Umrla američka filmska glumica njemačkog porijekla Marlen Ditrih, koja je snimila više od 50 filmova i važila za najtipičniji primjer vamp-glumice. Sahranjena je u rodnom Berlinu, iako je najveći dio života provela u SAD, gdje je pobjegla od režima Adolfa Hitlera, odbivši 1937. nacističkog diktatora koji joj je ponudio sjajnu umjetničku karijeru u Njemačkoj. Filmovi: “Plavi anđeo”, “Žudnja”, “Maroko”, “Šangaj-ekspres”, “Kismet”, “Obeščašćena”, “Svjedok optužbe”, “Suđenje u Nirnbergu”.
1993 – Skupština Republike Srpske na Palama odlučila da se o Vens-Ovenovom planu za bivšu BiH, koji je u Atini prethodno potpisao predsjednik Republike Srpske Radovan Karadžić, izjasni narod. Na referendumu 15. i 16. maja protiv plana je glasalo 96 odsto birača.
1994 – Francuski predsjednik Fransoa Miteran i engleska kraljica Elizabeta Druga otvorili tunel ispod La Manša.
1996 – Vlada predsjednika Gvatemale Alvara Arsua i vođe ljevičarske gerile potpisali sporazum o okončanju 35-godišnjeg građanskog rata u toj srednjoameričkoj zemlji.
1999 – Tokom NATO agresije na SRJ poginuo Goran Raičević, atletičar dugoprugaš, reprezentativac, trostruki prvak Balkana u krosu. Bio je pripadnik Vojske Jugoslavije, a ubijen je snajperskim hicem u Medveđi.
2000 – Stanovnici Hrvatskog Blagaja spriječili komemorativni skup Srba u Veljunu, koji je trebalo da bude održan povodom stradanja 520 stanovnika ovog kordunskog mjesta i okolnih sela, koje su ustaše ubile 6. maja 1941. godine.
2000 – Irska republikanska armija (IRA) objavila da je spremna da započne proces razoružanja svojih pripadnika i prihvatila ponovno otvaranje pregovora sa Komisijom za razoružanje Sjeverne Irske.
2005 – Umro je Džoi Grant, legendarni umjetnik “Diznija”, autor Kraljice-vještice u dugometražnom crtanom Filmu “Snježana i sedam patuljaka”.
2007 – Umro jedan od najvećih srpskih pjesnika akademik Stevan Raičković.
Pratite nas i na društvenim mrežama:
